W województwie pomorskim dokonano obywatelskiego zatrzymania osoby podejrzanej o czyny pedofilskie. Nagranie z przebiegu zatrzymania oraz wizerunek zatrzymanego opublikowano na fanpage’u organizacji zajmującej się tropieniem osób podejrzanych o pedofilię. Zatrzymany świadomy był tego, że jest nagrywany.

Zatrzymanego przekazano funkcjonariuszom Policji i postawiono zarzuty. Następnie zatrzymany, w drodze do domu, popełnił samobójstwo.

Każde obywatelskie zatrzymanie związane jest z dużymi emocjami. Tym bardziej, jeżeli sprawa dotyczy osoby podejrzanej o pedofilię.

Czy taka osoba ma prawo do ochrony swojego wizerunku na etapie przedsądowym? Czy prawo prasowe chroni takie osoby? Wreszcie czy organizacje zajmujące się tropieniem i zatrzymywaniem takich sprawców mają prawo publikować na swoich fanpage’ach wizerunki zatrzymanych?

Z jednej bowiem strony mamy do czynienia z domniemaniem niewinności zatrzymanego, jego dobrami osobistymi (wizerunku, adresu). Natomiast z drugiej strony mamy do czynienia z ochroną dzieci.

Czym jest wizerunek?

Wizerunek jest skonkretyzowanym ustaleniem obrazu fizycznego człowieka, zdatnym do zwielokrotnienia i rozpowszechniania. Stanowi on jednocześnie swoisty symbol człowieka, indywidualizujący go, stąd ustawodawca w art. 23 k.c. uznał wizerunek za samodzielne dobro osobiste pozostające pod ochroną prawa. Utrwalenie wizerunku środkami technicznymi (fotografią, filmem) za zgodą osoby przedstawianej jest prawnie dopuszczalne, jednak jego wykorzystanie może nastąpić tylko granicach udzielonego zezwolenia.

Artykuł 13 prawa prasowego

„Nie wolno publikować w prasie wizerunku i innych danych osobowych osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe (…)”.

Prawo prasowe chroni wizerunek i dane osoby przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe. Będzie to więc osoba, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów. Zatem nie będzie to osoba, wobec której dokonano obywatelskiego zatrzymania. I taka osoba nie korzysta z ochrony powyższego przepisu.

Artykuł 23 i 24 kodeksu cywilnego

„Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, (…) pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.

„Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. (…). Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny”.

Opublikowanie filmu, fotografii stanowi naruszenie wizerunku w wypadku, gdy osoba przedstawiona jest rozpoznawalna w stopniu umożliwiającym identyfikację.

O tym, czy publikacja taka skutkuje równoległym naruszeniem innych dóbr osobistych decyduje jej sposób, miejsce, kontekst oraz treść towarzyszących wypowiedzi. Okoliczności powyższe nabiorą szczególnego znaczenia jeżeli fotografia, film jest ilustracją materiału związanego z jego treścią.

Tym bardziej materiał filmowy, na którym wizerunek zatrzymanego widoczny jest przez prawie cały czas z nieprzesłoniętymi np. czarną kreską oczami, z widocznymi cechami charakterystycznymi dotyczącymi wyglądu, głosu, sposobu mówienia, poruszania się stanowi wizerunek umożliwiający identyfikację osoby zatrzymanej.

Szczególnie istotne dla ustalenia zakresu naruszeń wizerunku może być użycie wizerunku jako ilustracji do filmu zarzucającego szczególnie naganny etycznie czyn o znacznym stopniu społecznego niebezpieczeństwa.

Wizerunek zamieszczony w tym kontekście stanowi swego rodzaju list gończy, ostrzeżenie, że tak wygląda osoba co do której istnieją dowody popełnienia przestępstwa i która przebywa na wolności, może być groźna dla otoczenia, zatem w domyśle taka której należy się wystrzegać i bać.

Zatem publikowanie wizerunku w sposób opisany powyżej, zazwyczaj stanowi naruszenie dóbr osobistych osoby zatrzymanej.

Czy to oznacza, że każdorazowe publikowanie wizerunku osoby zatrzymanej jest bezprawne i narusza dobra osobiste osoby zatrzymanej?

Nie. Bezprawność takiego działania uchyla uznanie, iż osoba publikująca taki wizerunek działała w obronie społecznie uzasadnionego interesu oraz wypełniła obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności. A takim interesem może być ochrona dzieci.

Zatem warunkiem uchylenia bezprawności publikowania wizerunku osoby zatrzymanej jest działanie w społecznie słusznym interesie.

W powyższym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w Uchwale 7 Sędziów z dnia 18 lutego 2005 roku III CZP 53/04 wskazując, że:

„Wykazanie przez dziennikarza, że przy zbieraniu i wykorzystaniu materiałów prasowych działał w obronie społecznie uzasadnionego interesu oraz wypełnił obowiązek zachowania szczególnej staranności i rzetelności, uchyla bezprawność działania dziennikarza.
Jeżeli zarzut okaże się nieprawdziwy, dziennikarz zobowiązany jest do jego odwołania”.

Jeżeli masz pytania, problem prawny. Skontaktuj się z nami.