Czy kiedykolwiek czułeś się oszukany? W jednej chwili wydawało się , że wszystko jest w porządku lub znalazłeś mega okazję, a chwilę później okazało się, że ktoś wprowadził cię w błąd i wykorzystał twoją ufność? A może skontaktowała się z tobą osoba, podająca się za Policjanta, wnuczka lub pracownika banku?
Sprawdź czym jest oszustwo i jak unikać pułapek oszustów
Oszustwo jest jednym z najpowszechniejszych przestępstw spotykanych w Polsce. Choć często mawiamy, że ktoś „mnie oszukał”, to z prawnego punktu widzenia nie każde takie odczucie wiąże się z popełnieniem oszustwa, o którym mowa w treści art. 286§1 kodeksu karnego.
Czy istnieje jakiś próg wartościowy, który musi zostać przekroczony, aby ten czyn był uważany za oszustwo?
Przepisy nie precyzują żadnej minimalnej kwoty czy wartości majątkowej. Zatem nawet niewielka kwota może stanowić podstawę do stwierdzenia popełnienia przestępstwa oszustwa, o ile spełnione są poniższe przesłanki.
Aby można było mówić o przestępstwie oszustwa, to najogólniej ujmując:
Oszustwo to przestępstwo, które polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Zatem, żeby doszło do oszustwa muszą być spełnione następujące przesłanki:
- Korzyść majątkowa: Sprawca musi chcieć zdobyć dla siebie (lub kogoś innego) korzyść majątkową. Może to być np. zdobycie pieniędzy, rzeczy lub innych przedmiotów lub aktywów.
- Doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem: Ofiara oszustwa podejmuje pewne decyzje dotyczące swojego majątku pod wpływem działań sprawcy. Może to być np. zakup podrobionej rzeczy, rzekoma inwestycja, sprzedaż samochodu poniżej wartości rynkowej.
- Wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu: To kluczowy element oszustwa. Sprawca musi wprowadzić ofiarę w błąd albo skorzystać z jej błędu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Przykład? Ktoś sprzedaje Ci „oryginalny” zegarek wiedząc, że w rzeczywistości jest tandetną podróbką.
Czym jest kluczowy element oszustwa, czyli zamiar umyślny kierunkowy?
Dolus directus coloratus czyli zamiar umyślny kierunkowy odnosi się do sytuacji, w której sprawca działa z zamiarem osiągnięcia konkretnego rezultatu. To nie jest zwykły błąd lub nieumyślne działanie. To świadoma decyzja o wprowadzeniu innej osoby w błąd w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Często jest tak, że sprawca wywołuje u pokrzywdzonego emocje. Tylko po to, aby łatwiej było wprowadzić swoją ofiarę w błąd (z zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej). Emocje u pokrzywdzonego może wywoływać wizja uzyskania jakiś korzyści, zminimalizowania straty, chęć udzielenia komuś (osobie najbliższej lub obcej) pomocy, a nawet litość, złość, czy też frustracja.
Jak nie stać się ofiarą oszustwa?
Kluczowym elementem jest zrozumienie czym jest oszustwo. Dzięki temu możemy lepiej się przed nim bronić. Istotnym jest zdolność do rozpoznawania sytuacji, mogących prowadzić do oszustwa i poznanie najczęstszych schematów działania sprawców.
Zazwyczaj sprawcy próbują wywołać w nas emocje, np. litość czy współczucie, innym razem manipulują faktami, byśmy podjęli decyzje, które finalnie będą niezgodnymi z naszymi interesami.
Przykłady najczęstszych metod i jak się przed nimi bronić:
- Oszustwa internetowe: Przesyłanie linków do fałszywych stron, próbując wyłudzić dane logowania.
Obrona: Nigdy nie klikaj w podejrzane linki, zweryfikuj adres URL, nie dziel się danymi logowania.
- Oszustwa telefoniczne: Ktoś podszywa się pod pracownika banku lub innej instytucji, prosząc o podanie poufnych informacji.
Obrona: Nigdy nie podawaj danych przez telefon. Jeśli masz wątpliwości, zadzwoń bezpośrednio do instytucji, z której rzekomo dzwonią.
- Fałszywe oferty pracy: Oszuści publikują atrakcyjne oferty pracy, które wymagają opłaty wstępnej.
Obrona: Sprawdzaj wiarygodność firmy, unikaj ofert wymagających opłaty wstępnej.
- Oszustwa związane z loteriami : Otrzymujesz informację, że wygrałeś dużą sumę pieniędzy, ale musisz najpierw opłacić „podatek” lub „opłatę administracyjną”.
Obrona: Nie płać żadnych opłat za „wygrane”, których się nie spodziewałeś. Zawsze sprawdzaj autentyczność organizacji.
- Oszustwa związane z wynajmem nieruchomości: Fałszywe ogłoszenia o wynajmie, gdzie oszuści żądają zaliczki lub zadatku za nieruchomość.
Obrona: Nigdy nie płać zaliczki bez fizycznego obejrzenia nieruchomości i spotkania z wynajmującym i bez zweryfikowania ksiąg wieczystych.
- Oszustwa związane z fałszywymi pożyczkami: Oszuści oferują szybkie pożyczki bez sprawdzania zdolności kredytowej, ale wymagają opłaty wstępnej.
Obrona: Unikaj pożyczkodawców, którzy żądają opłat z góry. Sprawdź opinie o firmie.
- Oszustwa związane z kradzieżą tożsamości: Wykorzystywanie twojej tożsamości do uzyskania kredytów lub innych korzyści finansowych. Do uzyskania tożsamości może dojść np. poprzez spisanie umowy sprzedaży telefonu komórkowego.
Obrona: Chroń swoje dane osobowe, regularnie sprawdzaj swoją historię kredytową.
- Fałszywe aukcje internetowe: Sprzedawcy oferują produkty, których nie mają, i znikają po otrzymaniu płatności.
Obrona: Korzystaj z zaufanych platform aukcyjnych, unikaj płatności z góry, jeśli to możliwe.
- Oszustwa związane z datkami: Oszuści proszą o datki na fałszywe cele charytatywne.
Obrona: Dokładnie badaj organizacje charytatywne, zanim dokonasz darowizny.
- Oszustwa związane z „nagłym kryzysem”: Ktoś podaje się za krewnego, który znalazł się w tarapatach, prosząc o szybkie przesłanie pieniędzy albo ktoś nawiązuje z Tobą relacje następnie prosi o przesłanie lub „pożyczenie” pieniędzy.
Obrona: Zawsze weryfikuj takie informacje bezpośrednio u źródła, np. dzwoniąc do krewnego. Bądź ostrożny w pożyczaniu pieniędzy pamiętając, że umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.
- Oszustwa związane z „Black Friday” tj. „Czarnym Piątkiem” i wyprzedażami: Fałszywe sklepy internetowe oferujące zbyt dobre – by były prawdziwe – okazje lub oferujące towary w cenie takiej samej lub wyższej jak dotychczas.
Obrona: Kupuj tylko w zaufanych sklepach, sprawdzaj dotychczasowe ceny, a także opinie i adresy URL.
- Oszustwa związane z fałszywymi inwestycjami: Oferowanie zbyt atrakcyjnych okazji inwestycyjnych, zakup akcji, które są zbyt dobre, by były prawdziwe.
Obrona: Zawsze bądź ostrożny przy inwestowaniu pieniędzy i radź się ekspertów.
- Oszustwa związane z technologią: Oszuści oferują pomoc techniczną, aby uzyskać dostęp do twojego komputera.
Obrona: Nigdy nie udostępniaj nieznanej osobie dostępu do swojego komputera.
- Fałszywe ankiety i konkursy: Oszuści zbierają twoje dane pod pretekstem nagrody.
Obrona: Bądź ostrożny, udzielając informacji w ankietach, zwłaszcza jeśli nie znasz organizacji, która je przeprowadza.
- Oszustwa związane z podróbkami: Oferowanie fałszywych produktów po niższej cenie.
Obrona: Kupuj produkty tylko od zaufanych sprzedawców i unikaj tzw. „okazji”.
Pamiętaj! Oszustwa ewoluują w miarę rozwoju technologii i zmieniających się okoliczności. Ważne jest, aby być zawsze czujnym i chronić się przed potencjalnymi zagrożeniami.
Pamiętaj! Zawsze możesz skorzystać z pomocy adwokata!
